Σε μια εποχή που ο τουρκικός στρατός διεξάγει ευρείες και αιματηρές επιχειρήσεις κατά των Κούρδων του ΡΚΚ στην Τουρκία και βομβαρδίζει σε τακτικά διατήματα θέσεις στο Βόρειο Ιράκ, πρόσφατα μάλιστα είχαν αναπτυχθεί και για μερικές μέρες τουρκικά στρατεύματα βαθειά στο εσωτερικό του Ιράκ (χωρίς όμως με τη συνήθη αποστολή - καταπολέμηση των Κούρδων στο Βόρειο Ιράκ), και απειλεί με παρέμβαση στη Βόρεια Συρία ενάντια στα στρατεύματα των Κούρδων της Συρίας (YPG / YPJ), συσφίγγει, σχεδόν επιδεικτικά, τη συνεργασία με την Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση (KRG) στο Βόρειο Ιράκ. Η συμμαχία της Τουρκίας με τον πρόεδρο της KRG Μασούντ Μπαρζανί έχει ήδη εγείρει σοβαρές ανησυχίες μεταξύ των άλλων γειτονικών άλλων χωρών, ιδίως με το Ιράν.
Η αυξανόμενη σημασία των σχέσεων Τουρκίας-KRG φαινεται από την πρώτη επίσκεψη στο Βόρειο Ιράκ ενός επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, Φεριντούν Σινιρλιόγλου (αν το μεταφράζω σωστά από τα τουρκικά δημοσιεύματα), μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου στην Τουρκία. Η επίσκεψη αυτή έλαβε χώρα στην πρωτεύουσα της KRG - Ερμπίλ. Στις 9 Δεκεμβρίου, λίγες ημέρες μετά την ανάπτυξη/εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων στην ιρακινή επαρχία της Νινευή ο Μασούντ Μπαρζανί αφίχθη στην Άγκυρα, όπου συναντήθηκε τόσο με τον πρωθυπουργό Νταβούτογλου, καθώς και με τον πρόεδρο Ερντογάν, καθώς και με εκπροσωπους της τουρκικής μυστικής υπηρεσίας - ΜΙΤ. Αυτή ήταν η πρώτη επίσκεψη ενός Κούρδου προέδρου στην πρωτεύουσα της Τουρκίας και η πρώτη συνάντηση με τον Τούρκο αρχηγό του κράτους, παρά το γεγονός ότι ο Μπαρζανί συναντήθηκε ήδη το 2013 με τον Ερντογάν, αλλά αυτό ήταν στο Ντιγιαρμπακίρ, και ο Ερντογάν δεν ήταν ακόμα πρόεδρος, αλλά ο πρωθυπουργός της Τουρκίας.
Ο ηγέτης των Τούρκων εθνικιστών - MHP, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, με ένα μάλλον υστερικό ύφος σχολίασε σχετικά με τη συνάντηση με τον Μπαρζανί ως επικεφαλής κράτους, και ότι όλα αυτά αποτελούν ένα είδος αποδοχής από τις τουρκικές αρχές του σχεδίου για την δημιουργία του Μεγάλου Κουρδιστάν και την απώλεια του ελέγχου επί της Ανατολικής Τουρκίας (τουρκικό Κουρδιστάν). Ο Μπαχτσελί αναφέρθηκε και στο αντάρτικο πόλης των Κούρδων, το οποίο μέχρι στιγμής δεν συνιστά πραγματική απειλή για την ακεραιότητα της Τουρκίας, αν και η κατάσταση μπορεί να αλλάξει μέσω τρίτης χείρας - Ρωσία. Αλλά σίγουρα όχι ως αποτέλεσμα της Ερμπίλ. Πάντως, για να το θέσω πιο ήπια, η εχθρότητα, μεταξύ των Τούρκων και των Κούρδων εξακολουθεί να κυριαρχεί στις ανθρώπινες σχέσεις τους, τις διαπροσωπικές, αν θέλετε και αλλιώς.
Ωστόσο, για να καταλάβουμε τι ακριβώς συνδέει την Άγκυρα και την Ερμπίλ, και πώς επηρεάζει την κατάσταση αυτή η σχέση, θα πρέπει να εξετάσουμε τα δρώμενα υπό το πρίσμα και των δύο πλευρών, έστω και συνοπτικά. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του '90, μετά τον πόλεμο του Κόλπου υπήρχαν διάφορες ιδέες σχετικά με την κουρδική κάρτα της Τουρκίας, προκειμένου να αποκατασταθεί η (νεο)οθωμανική επιρροή στη Μέση Ανατολή. Αυτό αφορά τα σχέδια του Τουργκούτ Οζάλ, ως πρωθυπουργός και στη συνέχεια ως πρόεδρος από το 1983-1993, όπου μετά τον πόλεμο του Κόλπου προσπάθησε να προσαρτήσει το βόρειο τμήμα του Ιράκ και τη Συρίας και να δημιουργήσει κάποιο είδος τουρκο-κουρδικής ομοσπονδία. Ο Οζάλ, ο οποίος ήταν και ο ίδιος μισο-Κούρδος, ήθελε επίσης να τερματιστεί η σύγκρουση με το ΡΚΚ μέσω διαπραγματεύσεων.
Και είναι ακριβώς λόγω αυτών των σχεδίων που το 1983 δηλητηριάστηκε από τον τουρκικό στρατό. Η περίπτωση του Οζάλ είναι σημαντική από την άποψη του τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Τουρκία, επειδή ο Ερντογάν, 10 χρόνια μετά τη δολοφονία του Οζάλ, κατά κάποιο τρόπο συνέχισε την πολιτική του έναντι των Κούρδων. Επιπλέον, το κόμμα του Ερντογάν έχει μια ομάδα που συνδέεται με τους πολιτικούς του Πατριωτικού Κόμματος, του οποίου ηγέτης ήταν ο Οζάλ. Θα πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι η διαφορά μεταξύ του Οζάλ και του Ερντογάν είναι, μεταξύ άλλων, ότι ο Οζάλ ακολούθησε μια πολιτική πιστος στο ΝΑΤΟ, και κυρίως τις ΗΠΑ. Η Τουρκία υπό την ηγεσία του υποστήριξε την πρώτη επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ, ενώ η Τουρκία υπό την ηγεσία του Ερντογάν αρνήθηκε την υποστήριξή της κατά τη διάρκεια της δεύτερης παρέμβασης/επέμβασης.
Παρά το γεγονός ότι από αυτές τις ιδέες του Οζάλ εχουν περάσει κάπου 25 χρόνια, η δημιουργία μιας κουρδο-τουρκικής (συν)ομοσπονδίας όχι μόνο δεν έχει χάσει τη σημασία της, αλλά αντίθετα, εξακολουθεί να είναι πολύ επίκαιρη. Το θέμα είναι ότι αν και τα δύο μέρη (Κούρδοι και Τούρκοι) έχουν να κερδίσουν πάρα πολλά από μια τέτοια εξέλιξη, δεν είναι έτοιμοι για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ιδίως οι Τούρκοι, λόγω του εθνικισμού τους.
Το συνολικό όφελος για την Τουρκία, που θα προέκυπτε από τη δημιουργία μιας τουρκο-κουρδικής ομοσπονδίας, θα εμφανιστεί σε τρεις διαστάσεις: την οικονομική, την εσωτερική και την εξωτερική. Όταν πρόκειται για το οικονομικό ζήτημα με τη σημερινή κατάσταση της αντιπαράθεσης με τη Ρωσία, είναι ιδιαίτερα σαφές για το τι ακριβως σημαίνει. Σύμφωνα με ορισμένα στατιστικά στοιχεία η τουρκικη κατανάλωση πετρελαίου το 2014 ανήλθε σε περίπου 700.000 βαρέλια ημερησίως, εκ των οποίων το 13% παρήχθη στην Τουρκία, το 27% προήλθε από το Ιράκ, και 26% από το Ιράν. Το Νοέμβριο το επίσημο μέγεθος των εξαγωγών πετρελαίου από το ιρακινό Κουρδιστάν έχει υπερβεί τα 600.000 βαρέλια την ημέρα, ενώ για το 2016 μπορεί να φτάσει ακόμη και τα 1,6 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνουν το πετρέλαιο που παράγεται στο συριακό Κουρδιστάν. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία που είναι μια χώρα που στηρίζεται από τις εισαγωγές πετρελαίου, θα γίνει σημαντικός εξαγωγέας του. Εξίσου μεγάλα οφέλη μπορεί να δει κανείς στο θέμα του φυσικού αερίου. Η Τουρκία είναι πλέον εντελώς εξαρτημένη από τις εισαγωγές του ρωσικού φυσικού αερίου
(http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ekonomi/384075/Enerji_blofu.html#). Αυτό προέρχεται από τη Ρωσία στο 58% των προμηθειών της Τουρκίας, στη δεύτερη θέση είναι το Ιράν με 19%, στην τρίτη το Αζερμπαϊτζάν με μόνο 9%. Ειδικά εδώ να σημειώσω ότι η Ρωσία πολύ εύκολα να ματαιώσει τα σχέδια για την κατασκευή ενός νέου αγωγού φυσικού αερίου για την άντληση των αποθεμάτων της Κασπίας, με μια επανέναρξη του πολέμου Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας, αποσταθεροποιώντας και πλήρως τη Γεωργία, αλλά και με την υποστήριξη του αντάρτικου του PKK, χρησιμοποιώντας τους Κούρδους για να ανατινάζουν τους αγωγούς του φυσικού αερίου. Η Τουρκία λέει ότι θέλει περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο από το Κατάρ, αλλά αυτό το αέριο είναι πολύ πιο ακριβό και η τουρκική οικονομία μπορεί να καταρρεύσει το 2016. Εν τω μεταξύ, αν και επί του παρόντος το ιρακινό Κουρδιστάν δεν είναι ένας σημαντικός παίκτης στην αγορά φυσικού αερίου, έχει επίσης αποθέματα φυσικού αερίου, και το επόμενο έτος έχει προγραμματιστεί μια παραγωγή από 4 εκατομμύρια m3 ενώ στο μέλλον είναι να την αυξήσει σε 10 δις m3, το οποίο είναι σχεδόν 2 φορές περισσότερο από αυτό που ρέει από το Αζερμπαϊτζάν. Αξίζει να σημειωθεί για τους Κούρδους στο Ιράκ ότι τα εκτιμώμενα αποθέματα είναι σε 50 με 130 δις βαρέλια πετρελαίου και πολλές εκατοντάδες τρις m3 φυσικού αερίου, το οποίο τοποθετεί την περιοχή μεσα στα επόμενα χρόνια στην πρώτη κατηγορία των παραγωγών και των εξαγωγέων ενέργειας.
Στο εσωτερικό μέτωπο η συνομοσπονδία των Κούρδων θα οδηγήσει στο τέλος των αιματηρών συγκρούσεων που οδήγησαν στο θάνατο δεκάδων χιλιάδων Τούρκων πολιτών. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Οζάλ απέρριψε κατά το χρόνο την ιδέα της αυτονομίας των Κούρδων της Τουρκίας υποστηρίζοντας ότι οι Κούρδοι εθνικιστες (το ΡΚΚ ήταν πάντα μόνο μια "μαρξιστική" και στην πραγματικότητα αντι-εθνικιστική ομάδα - το αριστερό εδώ βεβαια, όσον αφορά την ηθική διάσταση, διαφέρει από την αντίληψη που επικρατεί στην Ευρώπη) είναι μια περιθωριακή ομάδα. Η επιβεβαίωση αυτών όλων θα μπορούσε να είναι το γεγονός ότι κατά την προηγούμενη δεκαετία το ισχυρότερο κόμμα στο τουρκικό Κουρδιστάν ήταν το AKP του Ενρτογάν, το οποίο, όπως και το Πατριωτικό Κόμμα του Οζάλ, κυβέρνησε χάρη στις ψήφους των συντηρητικών-θρησκευόμενων Κούρδων. Τα τελευταία χρόνια όμως οι Κούρδοι είναι όλο και λιγότερο συντηρητικοί, με αποτέλεσμα αρκετά εκατομμύρια Τούρκων πολιτών μα μην κρύβουν το μίσος τους για την Τουρκία. Επιπλέον, η αύξηση του πληθυσμού μεταξύ των Κούρδων είναι πολύ υψηλότερη από ό, τι μεταξύ των Τούρκων, οπότε οι Τούρκοι στη χώρα τους απειλούνται στο μέλλον να μετατραπούν σε μειοψηφία.
Εξωτερικά, η Τουρκία κερδίζει τη Βόρεια Συρία και το Βόρειο Ιράκ, και θα γίνει η αδιαμφισβήτητη περιφερειακή δύναμη. Κερδίζοντας 10 με 15.000.000 νέους κατοίκους θα πρέπει να υπερβαίνει το Ιράν όσον αφορά τον πληθυσμό. Επιπλέον, η κουρδική κάρτα θα έχει σημαντική συμμετοχή στο ζήτημα της μειονότητας των Αζέρων στο Ιράν, όπου οι Αζέροι μαζί με τους Κούρδους του Ιράν αντιπροσωπεύουν περίπου το 1/3 του πληθυσμού του Ιράν.
Θεωρητικά, ένα αδύναμο σημείο μιας τέτοιας ομοσπονδίας θα είναι η δυνατότητα της γρήγορης διάλυσής της, αλλά δύο πράγματα θα μπορούσαν να κάνουν ένα τέτοιο σενάριο αποφευκτέο: τα αμοιβαία οικονομικά συμφέροντα και ο κοινός αντίπαλος (με τις εξελίξεις αυτές) με τη μορφή του Ιράν. Σήμερα, όμως, μια τουρκο-κουρδική ομοσπονδία είναι αδύνατη για τους δύο άλλους λόγους που ήδη σημειώθηκαν πιο πίσω. Πρώτον - τουρκικός εθνικισμός, ο οποίος από τη δεκαετία του '90 έχει αποδυναμωθεί μόνο ελάχιστα και θα μπορούσε να σημάνει για τον Ερντογάν ότι και για τον Τουργκούτ Οζάλ. Δεύτερον, πριν από 25 χρόνια ήταν οι συντηρητικοί-θρησκευόμενοι Κούρδοι που κυριαρχούσαν στα των Κούρδων, σήμερα με την ενίσχυση του κουρδικού πολιτικού κόμματος HDP και του PKK στο τουρκικό Κουρδιστάν, είναι πιθανό να έχουν το πάνω χέρι οι υποστηρικτές του Οτσαλάν.
Εν τω μεταξύ, η ισλαμιστική, αν θέλετε, πολιτική προέλευση του Ερντογάν, θέλει μόνο τους θρηκευόμενους Κούρδους ως εταίρους στις συνομιλίες, και ο μόνος συνδετικός κρίκος μιας κουρδο-τουρκικής συνεργασίας, θα μπορούσε να είναι το Ισλάμ. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι η ρεβιζιονιστική έννοια των καντονιών του φυλακισμένου Κούρδου ηγέτη Οτσαλάν οδηγεί επίσης σε μια οιονεί αποκατάσταση μιας (νεο)οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία δεν βασίζεται στο Ισλάμ, αλλά αυτά τα πολυεθνικά καντόνια βασίζονται στην άμεση δημοκρατία.
Με μια τέτοια κατάσταση, ωστόσο, η εφαρμογή του σχεδίου μιας στρατηγικής εταιρικής σχέσης μεταξύ της Τουρκίας και της KRG παραμένει ημιτελής. Ωστόσο, το κύριο πρόβλημα από αυτή την άποψη είναι ότι ενώ υπάρχει ένας πόλεμος με τους Κούρδους στην Τουρκία, η Τουρκία δεν είναι ακόμη έτοιμη να αναγνωρίσει ακόμη την ανεξαρτησία του ιρακινού Κουρδιστάν, αν και από την άποψη των γεωπολιτικών και οικονομικών παραμέτρων πρόκειται για μια ευνοϊκή συγκυρία, δεδομένου τους γεγονότος της συμμαχία της Ρωσίας με το Ιράν και τη Βαγδάτη, και της αντιπαράθεσης Σουνιτών και Σιιτών.
Εν τω μεταξύ, για την KRG είναι η ανεξαρτησία ο κύριος στόχος της συνεργασίας με την Τουρκία, ενώ τα οικονομικά οφέλη μόνο ένα μέσο για τον σκοπό αυτό. Κανείς στο Κουρδιστάν δεν έχει την παραμικρή αμφιβολία ότι χωρίς την οικονομική ανεξαρτησία δεν τίθεται το ζήτημα της πολιτικής ανεξαρτησίας, και κατά συνέπεια η ίδια η ανεξαρτησία. Επιπλέον, στην περίπτωση της διακήρυξης μιας ανεξαρτησίας οι Κούρδοι απειλούνται και από μια στρατιωτική επέμβαση από το Ιράν. Στο πλαίσιο αυτό, το PDK (το κόμμα Μπαρζανί) κατηγορεί το άλλο μεγάλο κουρδικό κόμμα του Gorran, καθώς και μερικά μικρότερα ισλαμικά κουρδικά κόμματα, για τις ταραχές που ξέσπασαν στο νότιο τμήμα του ιρακινού Κουρδιστάν, τον Οκτώβριο (Απάντηση #555 λίγο πιο πάνω στο ίδιο νήμα). Οι ταραχές αυτές φέρεται να έτυχαν της υποστήριξης του Ιράν.
Εκτός από τα εσωτερικά προβλήματα του Κουρδιστάν, τα οποία βέβαια προκαλούν και την σχετική κοινωνική δυσαρέσκεια, η αιματοχυσία κατά τη διάρκεια αυτών των γεγονότων είχε ως αποτέλεσμα μια προσέγγιση μεταξύ του PDK και του PUK (το κόμμα του Ταλαμπανί, του άλλου μεγάλου Κούρδου ηγέτη). Αξίζει να θυμηθούμε ότι μόνο τα PDK και PUK έχουν στην διάθεσή τους την πολιτοφυλακή της Πεσμεργκά (κουρδικές παραστρατιωτικές δυνάμεις). Τέσσερις ημέρες μετά την επίσκεψη του Μπαρζανί στην Άγκυρα το Gorran ανακοίνωσε ένα σχέδιο για να δημιουργήσει τις δικές τους ένοπλες ομάδες που δεν θα υπάγονται στο Υπουργείο Πεσμεργκά, και το οποίο είναι αντίθετο προς την επικρατούσα σχετική νομοθεσία στην KRG. Ωστόσο, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, η οργάνωση αυτών των στρατευμάτων θα πραγματοποιηθεί με τη βοήθεια των Πασνταράν της Τεχεράνης. Φαίνεται έτσι να μην είναι και τόσο πολύ μια ανεξάρτητη κουρδική πρωτοβουλία, αλλά μία η οποία εμπνέεται από το Ιράν, και το οποίο ανησυχεί σαφώς για τα αποτελέσματα της επίσκεψης του Μπαρζανί στην Άγκυρα. Όσον αφορά την Τουρκία, το Κουρδιστάν είναι ένα παράθυρο ευκαιρίας για τους τόσο απαραίτητους ενεργειακούς πόρους, ενώ για το Κουρδιστάν η Τουρκία είναι ένα παράθυρο στις διαθνείς αγορές για τους ίδιους πόρους. Σχεδόν το σύνολο του προϋπολογισμού της KRG εξαρτάται από τα έσοδα από το πετρέλαιο, του οποίου η διαμετακόμιση γίνεται μέσω ενός αγωγού προς το τουρκικό λιμάνι Τσεϊχάν. Εκτός από την περίπλοκη διαμάχη ανάμεσα στη Βαγδάτη και την Ερμπίλ και τις αμοιβαίες κατηγορίες για παραβίαση της συμφωνίας περί του προϋπολογισμού για το πετρέλαιο το Δεκέμβριο του 2014, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι μηνιαίες εισροές του Κουρδιστάν από το πετρέλαιο αντλούνται μέσω της Τουρκίας, και κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2015 ήταν σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις περίπου 850 εκατομμύρια δολάρια. Αλλά αυτό είναι ακόμα πολύ μικρό μέγεθος για την KRG για να επιτευχθεί η οικονομική ανεξαρτησία, με την κοινωνική δυσαρέσκεια να υποβόσκει. Ένα πράγμα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ισορρόπηση αυτής της κοινωνικής δυσαρέσκειας - η απόκτηση της ανεξαρτησίας. Αλλά ο Ερντογάν μέχρι στιγμής δεν είναι έτοιμος να υποστηρίξει ένα τέτοιο βήμα, αν και αναγνωρίζει την κυριαρχία της Ερμπίλ στην περιοχή.
Παρά τις τεταμένες σχέσεις μεταξύ των PDK και το ΡΚΚ, καθώς και τα υποκαταστήματα των Κούρδων της Συρίας YPG / YPJ, PDK, δεν είναι σύμμαχοι του κυβερνώντος AKP στην Τουρκία, στην πολιτική της Αγκυρας έναντι των Κούρδων της Τουρκίας και τον πόλεμο εναντίον του ΡΚΚ. Ο Μπαρζανί αποφεύγει κάθε διαμεσολάβηση σε αυτό το θέμα ενώ δεν έχει ποτέ επιτεθεί ανοιχτά κατά του Οτσαλάν, του PKK ή του YPG. Στην πραγματικότητα η στάση του PDK σε σχέση με την τουρκική πολιτική έναντι του PKK και του YPG μπορεί να περιγραφεί ως αμφίσημη. Οι υποστηρικτές του Μπαρζανί τονίζουν ότι η KRG πρέπει να συνεργαστεί με την Τουρκία, δεδομένου ότι είναι γι 'αυτούς το κλειδί για την ανεξαρτησία. Επίσης, το PKK δεν επιτίθεται έντονα κατά του Μπαρζανί (τουλάχιστον ανοιχτά), συνειδητοποιώντας ότι μια ανοικτή σύγκρουση δεν θα εξυπηρετήσει καμία πλευρά. Το πρόβλημα για τον Ερντογάν είναι ο χρόνος, δηλαδή εάν καταφέρει να συνεχίζει να εξαπατά με τις πράξεις του την KRG, δηλαδή στην πραγματικότητα εάν δεν στηρίξει την ανεξαρτησία των Κούρδων στο Ιράκ, η υπομονή των τελευταίων σίγουρα και θα έχει όρια: Προετοιμασιες για την διοργάνωση ενός δημοψηφίσματος (http://ekurd.net/barzani-orders-referendum-kurdistan-2015-12-21).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου